Najgrubszy platan klonolistny na Dolnym Śląsku z Budzicza.

Monstrualny i delikatny.

Budzicz to niewielka wieś położona w województwie dolnośląskim, w powiecie trzebnickim, w gminie Prusice. Według rejestru Narodowego Instytutu Dziedzictwa na listę zabytków Budzicza wpisany jest:

• park dworski, z połowy XIX w. 

W ewidencji zabytków znalazły się zabudowania gospodarcze dawnego folwarku (stodoła, obory, spichlerz, stajnia) oraz mur otaczający park i dwie bramy pałacowe.

Park ma niewielką powierzchnię – około 3,6 ha i został założony w XIX w. Z inicjatywy mieszkańców wsi założono w 2008 r. Stowarzyszenie Organizacji Pozarządowej „Młodzież z Budzicza” pod przewodnictwem W. Świerkowskiego. Stowarzyszenie działało na rzecz poprawy życia i wizerunku wsi. 

Dotychczas wybudowano chodnik, uporządkowano świetlicę i plac zabaw. Corocznie organizowano też Biesiadę Sernikową, na której można było spróbować pysznych i słynnych serników z Budzicza. W dniu 7 lutego 2020 roku rozwiązano Stowarzyszenie. W parku moją uwagę zwróciły m.in. oryginalne, drewniane ławki.

Na jego terenie porozstawiano tablice informacyjne (przystanki), na których możemy zapoznać się z historią parku, jego infrastrukturą oraz z opisem parkowej dendroflory. Tablice są już nadgryzione zębem czasu i sprawiają wrażenie nieco zapomnianych. Stanowią one fragment ścieżki edukacyjnej w ramach programu “Rewitalizacja założenia parkowego w miejscowości Budzicz”. 

To właśnie w tym niewielkim powierzchniowo parku rośnie unikatowy platan klonolistny – jeden z najgrubszych w Polsce, a na pewno najgrubszy na terenie województwa dolnośląskiego. Rośnie stosunkowo blisko od wejścia do parku i wręcz “przygniata” na dzień dobry swoim kolosalnym pniem.

Na tablicy informacyjnej o platanie (którą ustawiono w pobliżu pomnikowego wiązu zamiast platana) możemy przeczytać, że drzewo zostało objęte ochroną pomnikową 10.03.1995 r. na podstawie uchwały nr IX/83/95. Jest to najcenniejsze przyrodniczo drzewo występujące w założeniu parkowym i prawdopodobnie powstałe z 5 zrośniętych pni.

Dalej – według informacji z tablicy – obwód pnia drzewa wynosi 920 cm, przy wysokości 39 metrów. W następnych wierszach zawarto ogólne informacje o gatunku drzewa jakim jest platan klonolistny. Ogromny platan jest też odnotowany w Centralnym Rejestrze Form Ochrony Przyrody ( Platan_klonolistny_w_Budziczu ).

OBWÓD PIERŚNICOWY PNIA

Jadąc na misję dendrometryczną do Budzicza nie mogłem się doczekać, kiedy wreszcie zmierzę olbrzyma i byłem bardzo ciekawy, czy będę musiał wyciągnąć miarkę na ponad 900 cm. Marek (pomniki-przyrody.pl) i Jego małżonka Magda uwiecznili na fotografiach treehuntera w akcji. ;))

Zmierzenie obwodu pnia platana w Budziczu miało nam dać ostateczną odpowiedź na pytanie – który dolnośląski platan klonolistny jest najgrubszy, bowiem z rana – na początku wycieczki, zmierzyłem też olbrzyma z Brzegu Dolnego (o którym również wkrótce napiszę) i który stał w kolejce po miano najgrubszego przedstawiciela tego gatunku na Dolnym Śląsku. Teraz już wiemy, że platan w Budziczu jest zdecydowanie najgrubszy.

Aktualny obwód pierśnicowy pnia platana z Budzicza wynosi aż 926 cm, co bez żadnych wątpliwości plasuje go na pierwszym miejscu wśród platanów klonolistnych rosnących na terenie woj. dolnośląskiego. Jest to też jeden z najgrubszych platanów rosnących na terenie Polski. W wyniku wyłamania się części wierzchołkowych konarów, wysokość platana zmniejszyła się z 39 do 29 metrów.

Mając na uwadze pomiary obwodów pni najgrubszych drzew zgodnie z zasadami dendrometrii, platan w Budziczu jest grubszy od słynnego dębu “Bliźniak” z Przysiółka “Wesółka” za Twardogórą (906 cm obwodu pnia na wysokości 100 cm nad gruntem) i “Racławickiej” lipy z Grodźca (902,50 cm na wysokości 50 cm nad gruntem). Czyli można przyjąć, że prawdopodobnie w Budziczu mamy do czynienia z najgrubszym obecnie drzewem na Dolnym Śląsku.

Jak podają autorzy albumu “Drzewa Polski. Najstarsze. Najgrubsze. Najsłynniejsze”, “Drzewo to odznacza się dość typowym dla sędziwych przedstawicieli swego gatunku pokrojem – z krótkiego, beczkowatego pnia na wysokości ok. 4 m wyrastają liczne konary skierowane pionowo ku górze. Wnętrze pnia jest prawdopodobnie w znacznej części rozłożone przez grzyby o czym świadczą otwory prowadzące do dziupli”.

Obecnie we wnętrzu drzewa spokojnie może się zmieścić tuzin ludzi. Według autorów wspomnianego albumu, w 2013 roku drzewo mierzyło w obwodzie pierśnicowym pnia 897 cm a jego wysokość miała wówczas 29 m. Wiek okazu oszacowano na 200 lat, zatem w 2021 roku można mu dodać 8 lat (łącznie 208 lat).

Stany – techniczny i zdrowotny takiego olbrzyma nie należą do dobrych, niemniej ogromny platan co roku, całkiem obficie pokrywa się liśćmi, co wciąż świadczy o jego żywotności i waleczności. Wycieczka do Budzicza to pozycja obowiązkowa dla każdego miłośnika sędziwego drzewostanu. Dopiero stając przy pniu takiego kolosa możemy poczuć jego potęgę. Tego uczucia nie da nam żadna fotografia.

PODSUMOWANIE

1) W Budziczu (woj. dolnośląskie, powiat trzebnicki, gmina Prusice) na terenie zabytkowego i niewielkiego powierzchniowo parku przypałacowego (3,6 ha) rośnie najgrubszy w województwie dolnośląskim platan klonolistny i jeden z najgrubszych osobników tego gatunku w kraju. Prawdopodobnie drzewo stanowi zrost 5 pni, ale w świetle zasad obowiązujących w dendrometrii, może być traktowany jako pojedynczy okaz. Platan uhonorowano statusem pomnika przyrody, na jego pniu odnajdziemy stosowną tabliczkę.

2) Aktualny obwód pierśnicowy pnia giganta z Budzicza wynosi 926 cm, wysokość 29 metrów, szacowany wiek 208 lat. Pień drzewa jest w znacznej części wypróchniały i rozłożony przez grzyby (w jego wnętrzu może się zmieścić kilkanaście osób), w koronie widać liczne ubytki, posusz i wyłamania konarów oraz gałęzi. Mimo tego, stan zdrowotny drzewa jest zadowalający, o czym świadczy dość gęste ulistnienie jego korony w sezonie wegetacyjnym.

3) Z uwagi na swoje monstrualne rozmiary, drzewo to jest bardzo łatwe do odnalezienia. Emanuje od niego zarówno ogrom i moc, ale też wielka delikatność. Patrząc na pusty pień olbrzyma, człowiek może podziwiać i zastanawiać się nad skomplikowaną budową drzewa (i drewna), której poszczególne elementy i składniki decydują o jego właściwościach mechanicznych (wytrzymałościowych) i fizycznych. Platan z Budzicza na tle znacznie chudszych, dendrologicznych sąsiadów wygląda jak “dendrozaur” przybyły tu z innej ery.